Nabożeństwa związane z Męką Pańską i całym okresem Wielkiej Nocy mają wielowiekową tradycję. Świadczy o tym fresk, przedstawiający zwiastowanie Najświętszej Maryi Panny i ukrzyżowanie, obecnie znajdujący się w Narodowym Muzeum Sztuk Pięknych (Muża) w Valletcie, a dawniej w klasztorze Abbatija tad-Dejr w Rabacie.
Wielki Tydzień zaczyna się… w piątek
Początek Wielkiego Postu, Środa Popielcowa, następuje po Mardi Gras – ostatnim dniu karnawału. We wszystkich parafiach na Wyspach Maltańskich przez kilka dni odbywają się kazania wielkopostne. W niektórych kościołach wystawione są postacie symbolizujące sceny z męki Pańskiej. Tradycyjna droga krzyżowa to kolejne bardzo popularne nabożeństwo w okresie Wielkiego Postu, podczas którego wierni modlą się przy czternastu stacjach.
Na Wyspach Maltańskich piątek poprzedzający Niedzielę Palmową poświęcony jest Matce Bożej Bolesnej. W większości świata chrześcijańskiego Wielki Tydzień rozpoczyna się w Niedzielę Palmową. Jednak dla Maltańczyków rozpoczyna się on właśnie w piątek (Mater Dolorosa).
Od wieków święto to zajmowało zawsze szczególne miejsce w sercach Maltańczyków, którzy modlą się do Madonny, a parafie organizują procesje na jej cześć. Tradycyjnie część pielgrzymów idzie boso lub ciągnie za sobą ciężkie łańcuchy przywiązane do stóp. Tego dnia najpopularniejszą procesją jest pochód z kościoła franciszkańskiego Ta' Ġieżu w Valletcie. Była to pierwsza parafia w kraju, która zaczęła organizację tej procesji.
Spektakle i kolorowe procesje na cześć Jezusa
W Niedzielę Palmową niektóre miejscowości organizują inscenizacje triumfalnego wjazdu Chrystusa do Jerozolimy. Podczas tego weekendu lokalne grupy teatralne wystawiają dramaty pasyjne. Jedno z najstarszych tradycyjnych przedstawień pasyjnych odbywa się w krypcie bazyliki św. Dominika w Valletcie.
W większości parafii jest wystawiony stół Ostatniej Wieczerzy. Żywność jest przekazywana dla ubogich i potrzebujących. W Wielką Środę archidiecezja maltańska organizuje ogólnokrajową drogę krzyżową.
Obrzędy Wielkiego Tygodnia na Malcie są dość złożone. Wielki Czwartek, Wielki Piątek i Niedziela Wielkanocna to kolorowe, ale głęboko religijne procesje. Bardzo starym zwyczajem jest dekorowanie okien miniaturowymi figurkami i draperiami tworzącymi sanktuarium ukrzyżowania. Ulice ozdobione są flagami i iluminacjami. Wielki Czwartek rozpoczyna się mszą w konkatedrze św. Jana Chrzciciela w Valletcie, podczas której błogosławiony jest olej, który potem będzie używany w sakramentach chrztu, bierzmowania i innych święceniach.
Na obchody Wielkiego Czwartku przygotowywane są groby Pańskie. We wszystkich kościołach praktykowane jest tradycyjne obmycie stóp. Wnętrza kościołów udekorowane są czarnym adamaszkiem. Wieczorem odprawiana jest In Cena Domini, czyli msza św. na pamiątkę Ostatniej Wieczerzy i ustanowienia sakramentu eucharystii. Proboszczowie obmywają stopy dwunastu mężczyznom i kobietom, którzy symbolizują apostołów. W czasie Wielkanocy spożywany jest tradycyjny „chleb apostołów", czyli chleb w kształcie pierścienia nadziany nasionami i orzechami.
Wyjątkowe wydarzenia sięgające czasów XVI w.
W czwartkową noc (i w Wielki Piątek rano) tysiące ludzi przychodzi na Siedem Odwiedzin. Tradycja ta pochodzi z XVI wieku z czasu wizyt Filipa Neri w siedmiu bazylikach w Rzymie. Wszystkie groby i ołtarze są dekorowane białymi kwiatami i jasną rośliną o nazwie gulbiena, rosnącą w ciemności. Jest to symbol powstania Chrystusa z ciemnego grobu.
W wielkopiątkowe popołudnie przez ulice Malty przechodzą procesje przedstawiające mękę Pańską. Liczba uczestników, w tym dzieci, i realizm procesji robią spore wrażenie. W procesji w Żebbuġ bierze udział ponad osiemset osób.
W średniowieczu, po przybyciu na wyspę pierwszych zakonów, rozpowszechniły się nabożeństwa ku czci męki Pańskiej. Franciszkanie założyli pierwsze arcybractwo na Malcie poświęcone św. Józefowi. Dokładna data założenia bractwa nie jest znana, choć w niektórych dokumentach wymienia się rok 1245 i 1345. Byli oni pierwszymi zakonnikami, którzy upamiętnili mękę Pańską. Od 1591 roku stało się to corocznym wydarzeniem, obchodzonym w każdy Wielki Piątek.
Wielka Sobota to kolejny dzień postu, przynajmniej do wieczora. Na uroczystości Wigilii Paschalnej, rozpoczynającej się około ósmej, wierni gromadzą się przed kościołem, by uczestniczyć w specjalnej nabożeństwie upamiętniającym zmartwychwstanie Chrystusa.
Początkowo kościół spowija ciemność. Po odśpiewaniu Gloria zostaje on oświetlony świecami i ogniem paschalnym. Ogień jest symbolem Chrystusa, prawdziwego światła, które oświeca człowieka. Jego zapalenie symbolizuje zmartwychwstanie Chrystusa, nowe życie.
W samą Niedzielę Wielkanocną nieustannie dzwonią kościelne dzwony. Ulicami idą uroczyste procesje, w których młodzież niesie figury Chrystusa Zmartwychwstałego. Jest to czas radości upamiętniający zwycięstwo Chrystusa nad śmiercią. Zmartwychwstałemu Chrystusowi towarzyszy miejscowa kapela, która gra uroczyste marsze. Dzieci idą za procesją niosąc figurę lub jajka wielkanocne.
Maltańska Wielkanoc to także święto jedzenia
Maltańczycy znani są ze swojego zamiłowania do jedzenia. Wiele lokalnych potraw ma swoje wielkanocne odmiany. Wśród nich są kusksu, czyli zupa fasolowa, oraz qagħaq tal-Appostli. Innym bardzo popularnym deserem jest kwareżimal. Jest to ciastko zrobione z miodu, mleka i migdałów. Istnieją również karamelli, tradycyjne słodycze z miodu.
Szczególnie w Środę Popielcową i piątki Wielkiego Postu spożywa się więcej ryb i warzyw. Bardzo popularny jest również chleb z kunservą (pastą pomidorową), oliwkami i tuńczykiem. W Wielkanoc cała rodzina zbiera się na obiad, na którym podawane są dania z jagnięciny, a na deser podawane są figolle. Figolla jest tradycyjnym maltańskim deserem sporządzonym z migdałów i pokrytym cukrem pudrem; deser ten może mieć kształt królika, ryby, baranka lub serca.
autor: Jean Pierre Fava
