Jak wychowywać dzieci, a nie hodować? Podpowiada autor „Elementarza dla rodziców”

Jak dobrze wychować dzieci? To pytanie spędza sen z powiek niejednemu rodzicowi. Może warto zasięgnąć opinii tych, którzy mają „to” już za sobą? Na pytania Aletei odpowiada Jacek Mycielski.

Mąż, ojciec trójki dzieci, dziadek dwanaściorga wnucząt – to chyba najlepsza rekomendacja „Elementarza dla rodziców” Jacka Mycielskiego. Nam autor opowiada o sprawdzonych radach (a właściwie jednej, najważniejszej), filozofii traktora, dzieciach iPhonowych, ale także o… błędach wychowawczych.

Marta Brzezińska-Waleszczyk: Wszelkie elementarze adresowane są do dzieci, tymczasem Pański jest dla rodziców. Potrzebujemy takich elementarnych wskazówek?

Jacek Mycielski: Tak, każde – nazwijmy to – abecadło, jest z założenia podręcznikiem dla początkujących. I taki był mój pierwotny zamysł, gdy pisałem pierwsze krótkie ABC – odpowiedzi na zadawane nam, rodzicom „Trzech Ma” (tak nazwaliśmy nasze małe wtedy dzieci) pytania. Miało więc być krótko, zwięźle, „elementarnie”. Bo też, moim zdaniem, chodziło o podstawowe zasady typu: nie stawiaj szklanki na brzegu stołu, bo prędzej czy później pożałujesz. Czysta praktyka. Jest dużo poradników, mądrych książek z dziedziny pedagogii, ale nasi ówcześni rozmówcy – rodzice z typowymi trudnościami i pytaniami – tego typu literatury nie brali do ręki. Stąd pomysł  i nadzieja: taką krótką, nieskomplikowaną „instrukcję obsługi” może jednak do ręki wezmą? Faktem jest, że po pierwszych publikacjach, po serii pytań od czytelników i próśb o rozwinięcie tematów, nasz Elementarz się nieco rozrósł. Ale – według mnie – pozostał elementarzem.

Jak dobrze wychować dzieci?

Jak nie pogubić się w zalewie różnych porad i wizji rodzicielstwa? Czasem są to trendy bardzo rozbieżne…

Jak napisałem we wstępie do obecnego wydania, moją specjalnością była bardziej technika (samochody-ciągniki) niż psychologia. Pozwalam więc sobie na zadanie pytania: czy mogą być różne szkoły/metody obchodzenia się… z traktorem? Jedne szkoły zalecą tankowanie zgodnie ze wskazaniem strzałki poziomu paliwa, a inne będą przekonywać, że tankowanie jest sprawą drugorzędną? Jedne będą zakazywać wjeżdżania traktorem na autostradę, a inne będą krytykować wszelkie zakazy? Według mnie, nie ma tu różnych „szkół”, różnych metod. Jest jedna, która pozwala na bezpieczne i długotrwałe cieszenie się „Ursusem”, bez ryzyka utknięcia pojazdu gdzieś w polu. Porady i wizje rodzicielstwa? Nie przypominam sobie, żebym – w okresie naszych wychowaw­czych zmagań – zaglądał do książek pedagogicznych. Owszem potem, po pierwszych własnych wydaniach, przeczytałem kilka, gdy zaczęły się pytania i dyskusje. A na rynku można znaleźć dobre książki. Ja zostałem jednak przy mojej politechnice. I traktorze.

Co jest najważniejsze w wychowaniu małego dziecka? Taki absolutny must-have, który musimy przekazać progeniturze?

Pewnie wszyscy spodziewają się odpowiedzi: miłość. A ja odpowiadam: rozsądek. Rozsądek jest najlepszym katalizatorem autentycznej, niegasnącej miłości. Natomiast miłość, bez podbudowania rozsądkiem, może mieć krótkie nogi, a w skrajnych przypadkach prowadzić wręcz do patologii. I dotyczy to nie tylko małego dziecka.

Czytaj także:
Balet, języki, gra na skrzypcach. Witajcie w koszmarnym świecie korpo-dzieciństwa

Hodowanie zamiast wychowania i korpo-dzieci

Jak wychowywać dziecko, ale nie hodować?

No i tu odpowiedzią będzie właśnie Miłość. Ta rozsądna oczywiście. Hodowanie jest niestety częstą „metodą” zabieganych rodziców, którzy rozmijają się z życiowymi priorytetami. Wynikiem są dzieci „bezdomne”, zagubione, iPhonowe… W ich życiorysach pojawi się ryzyko licznych komplikacji. 

Dziś rodzice stoją przed wielkim wyzwaniem – powinni zaszczepić w dziecku liczne pasje, zainteresowania, świetnie wykształcić, nauczyć kilku języków, perfekcyjnie dbać o zdrowie (dieta fit, bez cukru, glutenu…). Jak w tym wszystkim nie zatracić dzieciństwa i nie zafundować potomkowi dziecięcego korpo?

Wszyscy szukamy szczęścia, chyba co do tego nie ma wątpliwości. Zastanówmy się więc, co nam jest do niego niezbędne? Nigdy nie zapomnę „najszczęśliwszego dnia w życiu”, opisanego w pamiętniku pewnej byłej profesor uniwersytetu. W swojej karierze doświadczyła licznych przywilejów, żyła dostatnio, należała do „wierchówki” (jak można się domyślać – w stalinowskiej Moskwie). W najszczęśliwszym dniu… szła przez las, w mrozie, po śniegu, bez butów (stopy miała poowijane w szmaty). Cały swój „majątek” niosła w tłumoku na plecach. Tak, była wtedy szczęśliwa. Właśnie została zwolniona po dziesięciu latach Gułagu… Powyższy przykład jest wzięty z przeszłości, z serii sytuacji ekstremalnych. Ale każda uważna obserwacja życia nam podpowie, że szczęście nie tyle zależy od pozycji społecznej, majątku czy wiedzy, co od stanu ducha. Tak więc, przy typowych dzisiejszych wyzwaniach, o których Pani wspomina, o ten stan ducha naszego dziecka powinniśmy przede wszystkim zabiegać.

Czytaj także:
Synu, spadaj na drzewo! Czyli dlaczego warto zabrać dziecko do lasu

Błędy wychowawcze rodziców

Jednocześnie, my – rodzice, mamy wiele wymagań względem… nas samych. Mamy się rozwijać, realizować swoje pasje, etc. Pan też pisze o tym „świętym czasie” dla siebie samych i nie-byciu na każde zawołanie dziecka. Jak zachować zdrowy balans, aby nie zaniedbać ani dziecka, ani siebie samego?

To jedno z ważniejszych pytań, na które staram się odpowiedzieć w Elementarzu. Chodzi o spełnienie serii warunków. Może zacytuję przykłady: „Dziecko potrzebuje ogromnej dozy miłości, rodzicielskiej uwagi. Ale wybór momentu, w którym mu tę uwagę poświęcamy, ma należeć do nas, rodziców. Nie do dziecka”. Śmiem powtórzyć: do rodziców, nie do dziecka. Albo kolejny: „Naszym celem niech będzie nie tyle wychowanie grzecznego dziecka, ile dziecka, które kocha i jest kochane”. Nie muszę dodawać, jak bardzo ważnym aspektem w tej dziedzinie jest współpraca między rodzicami, porozumienie obojga małżonków. 

Pański Elementarz ukazuje się dwie dekady od pierwszego wydania, owoce jego stosowania najlepiej odzwierciedlają… Pańskie dzieci, które na pytanie o pedagogiczne błędy rodziców, mówią, że… mogłyby być jeszcze bardziej samodzielne. A przecież nauka samodzielności była Pana głównym celem!

Wśród reakcji, jakie dostawałem od czytelników pierwszych wydań, pojawiało się pytanie o błędy wychowawcze, jakie ewentualnie sami popełnialiśmy. Do tego był komentarz: przyznanie się do błędów uwiarygodniłoby przesłanie pańskiej książki! Tak, zadałem odnośne pytanie dorosłemu już synowi. I rzeczywiście, jego odpowiedź zaprzeczała jakby oczekiwanemu rezultatowi naszego pedagogicznego wysiłku. Wpadka? Porażka? Przecież to on najszybciej z całej trójki był zmuszony stać się samodzielny! Jako siedmioletnie dziecko gotował dla nas wszystkich obiady (w czasie dłuższej choroby mojej żony), jako czternastoletni chłopak samodzielnie poleciał do Ameryki, jako student mieszkał poza domem, a potem przez kilka lat pracował tysiące kilometrów (Ameryka, Azja) z dala od domu rodziców. Podobnie dwie nasze córki: studiowały i pracowały bez mammismo – z dala od mamusinej opieki. Stąd może pewna nostalgia u całej trójki do sweet home, odwrotna od typowych reakcji dorastającej młodzieży, która na ogół pragnie się z domu wyrwać. Tak, zadałem pytanie odnośnie naszych błędów pedagogicznych. Reakcja juniora, z której wynikało zbyt duże powiązanie z rodzicami ucieszyła mnie. Cóż, taka ojcowska słabość. Mam nadzieję, że mnie Pani rozumie…

Czy Pańskie dzieci też korzystają z tych samych zasad względem swoich dzieci? Ponoć Pan ma w planach elementarz dla… dziadków. 

Tak, nie mamy z dziećmi pod tym względem istotnych różnic zdań. To dla nas, rodziców i dziadków, wielki komfort, wielka łaska. I na końcu pozwolę sobie dodać, że jestem wdzięczny Pani za tak żywe zainteresowanie naszą pracą i za inspirujące pytania. „Naszą” – bo chodzi rzecz jasna o pracę obojga rodziców. Zgłaszam też pierwszego klienta-czytelnika: nasz syn zamawia 6 egzemplarzy. Mają sześcioro dzieci. Dziękuję też wydawnictwu Rosikon Press za propozycję wydania kolejnych dwu elementarzy. A o czym tam będzie mowa? Przeczytacie to Państwo na okładce właśnie wydanego „Elementarza dla rodziców”.

Czytaj także:
Nie chcę sterylnego dzieciństwa dla mojego synka

*„Elementarz dla rodziców” Jacka Mycielskiego ukazuje się nakładem wydawnictwa Rosikon Press