Jak być ojcem niemowlęcia?

Już od samego poczęcia obecność ojca ma ogromne psychiczne znaczenie dla rodzącej się psychiki niemowlęcia. Ten fakt może gubić się w praktyce życia codziennego, gdyż wiele początkowych zadań ojca może polegać na tzw. pomaganiu przy dziecku – robieniu zakupów, sprzątaniu, gotowaniu czy praniu. Mężczyzna może czuć się wówczas bardziej jako ktoś w roli asystenta czy pomocnika dla matki, jeżeli to ona spędza z dzieckiem większość czasu.

To poczucie może być wzmocnione przez powszechnie funkcjonujący stereotyp ojca jako osoby, która pełni niejako drugoplanową rolę w opiece nad niemowlęciem. Tymczasem niezależnie od wykonywanym zadań ojciec jest tak samo ważny jak matka, pomimo odmienności ich rodzicielskich ról. Istotne dla rozwoju nowo narodzonego malca będzie to, gdy ojciec odnajdzie w sobie przestrzeń na to, aby poczuć się pełnoprawnym rodzicem, w równym stopniu odpowiedzialnym za życie małego dziecka. 

Mówimy o tym, że matka lub ktoś pełniący jej funkcję jest podstawowym opiekunem dziecka. To ona próbuje odpowiedzieć na jego fizycznie i psychicznie potrzeby. Może się wydawać, że rola ojca jest na tym etapie marginalna. Jest to jednak błędne założenie. Ojciec jest dla dziecka osobą, która uświadamia mu, że istnieje coś poza relacją z matką. Jest to ważne, ponieważ początkowo niemowlę nie ma świadomości odrębności od matki. Ojciec jest zatem pierwszą osobą, która może zaistnieć w umyśle dziecka jako ktoś z „zewnątrz” co ma ogromne znaczenie dla jego emocjonalnego rozwoju. 

Ojciec jest również osobą, która może zbudować bezpieczne środowisko dla rozwijającej się diadycznej więzi matki i niemowlęcia. Ogromnym wyzwaniem dla matki nowonarodzonego dziecka jest pomieszczenie w sobie jego nieznośnych stanów niepokoju i frustracji co przy obciążeniu wymaganiami nieustannej opieki nad dzieckiem może okazać się czymś przeciążającym jej umysł. Ojciec ma w tym względzie niezwykle ważną rolę, aby wspomóc w tym matkę zapewniając jej fizyczne oraz emocjonalne wsparcie. Mężczyzna może zaoferować kobiecie przyjęcie jej wewnętrznych niepokojów, może pomóc znieść jej bezradność i frustrację w wielu codziennych sytuacjach. 

Matka będąc zanurzona w relację z dzieckiem, które nie jest w stanie widzieć jej jako kogoś odrębnego, może również utracić widzenie dziecka jako odrębnej istoty. Może być jej trudno zobaczyć wówczas jego aktualne potrzeby. Może widzieć jego pragnienia bardziej przez pryzmat własnych potrzeb czy braków, również tych z dziecięcych lat swojego życia. Ojciec jako osoba z zewnątrz może bardziej klarownie zobaczyć potrzeby niemowlęcia i trafnie rozpoznawać jego wewnętrzne stany. 

Aby ojciec mógł faktycznie poczuć się rodzicem swojego dziecka bardzo potrzebny jest mu cielesny kontakt z niemowlakiem. Matka nosi dziecko w swoim ciele przez bardzo długi okres ciąży, ma za sobą doświadczenie porodu, a potem najczęściej karmi swoje dziecko piersią przez wiele godzin w ciągu dnia i nocy, przewija je i przytula. Ojciec również potrzebuje tych cielesnych doznań, aby móc zbudować więź ze swoim dzieckiem. 

Sposób przeżywanie siebie jako ojca łączy się z doświadczeniami mężczyzny w relacji z własnym ojcem, ale również z jego relacją z matką oraz tym jak rodzice funkcjonowali jako para. Istotne są również doświadczenia relacji z ojcem matki dziecka. Można przyjrzeć się tym relacjom oczekując narodzin swojego dziecka.

Jak one wyglądały? Jakie były role ojców w danej rodzinie w poprzednich i jeszcze wcześniejszych pokoleniach? W jakim stopniu matki pozwalały na to, aby mężczyźni mogli stać się ojcami ich dzieci? Na ile ojcowie chcieli podjąć swoje role w rodzinie? Jak je wypełniali? Z pewnością duże znaczenie ma również szerszy społeczny kontekst – jaka rola ojca była promowana w danym środowisku, a jaki stereotyp ojca jest rozpowszechniony w naszym kraju? Być może przemyślenie tych różnych kontekstów pozwoli na wyłonienie się w parze rodzicielskiej ojca, którym mężczyzna pragnie być, a nie tym, który jest podyktowany jego nieświadomymi wewnętrznymi schematami.