Czy wolno odmawiać modlitwę do św. Michała Archanioła po mszy? Uwagi diecezji

Diecezjalna Komisja Liturgiczna diecezji warszawsko-praskiej wydała komunikat dotyczący teologiczno-liturgicznych aspektów modlitwy do św. Michała Archanioła. Prosimy o zapoznanie się z podanymi informacjami oraz realizowanie zaleceń komisji.

+ Jacek Grzybowski

wikariusz generalny
diecezji warszawsko-praskiej

Modlitwa do św. Michała Archanioła powstała w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Napisał ją Papież Leon XIII po przerażającym widzeniu złych duchów, jakie miał w Rzymie słuchając Mszy świętej. Niezwłocznie po napisaniu modlitwy Leon XIII polecił rozesłać jej treść do wszystkich ordynariuszy świata, aby kapłani odmawiali ją wraz z wiernymi, klęcząc po każdej Mszy św. cichej.

Na modlitwy Leona XIII składały się trzy Ave Maria, Salve Regina, jeszcze jedna modlitwa maryjna, modlitwa do św. Michała Archanioła i trzykrotna inwokacja do Najświętszego Serca Jezusowego. Ten blok modlitw obowiązywał w Mszach recytowanych do 1964 roku, kiedy został zniesiony przez watykańską instrukcję Inter oecumenici.

Warto zauważyć, że taki układ modlitw oznaczał, że były one odmawiane faktycznie po zakończonej celebracji Mszy, a nie w jej ramach. W wyniku wspomnianych zmian w liturgii po Soborze Watykańskim II znikł obowiązek odmawiania modlitw wprowadzonych przez Leona XIII. Jednakże w ostatnich latach coraz bardziej popularne staje się odmawianie przewodnictwem celebransa modlitwy do św. Michała Archanioła na zakończenie Mszy świętej.

W związku z różnymi zapytaniami należy zwrócić uwagę na istotę i strukturę Mszy świętej oraz określić właściwy moment odmawiania tej modlitwy, a także wskazać na pewne uwarunkowania teologiczne, które poprawnie ujmują relację miedzy liturgią a pobożnością ludową.

1. Liturgia Mszy ma swój stały porządek i żaden kapłan nie posiada prawa, żeby wprowadzać tam dodatkowe obrzędy czy modlitwy, których nie przewiduje mszał. To jest jedno z fundamentalnych założeń Konstytucji o Liturgii Soboru Watykańskiego II i jednocześnie istotny element rozumienia liturgii jako opus Ecclesiae (dzieło Kościoła). O ile formy pobożności ludowej i prywatne modlitwy wiernych są w pewnym stopniu kształtowane przez potrzeby wiernych, o tyle przebieg liturgii i jej strukturę określają księgi, które Kościół opracowuje i przedstawia jako formy wzorcowe i obowiązujące.

2. Dodawanie innych modlitw podczas Mszy świętej może sugerować wiernym, że w trakcie celebracji mszalnej czegoś brakuje, dlatego potrzebny jest jakiś dodatek, specjalna modlitwa, a przecież każda Msza jest uobecnieniem paschalnego misterium Chrystusa.

3. Warto zwrócić uwagę, że nawet w uroczystości Matki Bożej albo świętych, modlitwy mszalne są adresowane do Pana Boga, nigdy bezpośrednio do świętego. Taka jest istota liturgii, gdyż jest ona wykonywaniem kapłańskiego urzędu Jezusa Chrystusa. W Eucharystii sprawujemy dzieło naszego odkupienia i oddajemy chwałę Bogu razem z Maryją, aniołami i świętymi. W żadnym wypadku nie zapominamy o nich i nie tracimy ich z pola widzenia, ale też w liturgii nie zwracamy się bezpośrednio do nich, a raczej w jedności z nimi zwracamy się wspólnie do Boga, co bardzo dobrze wyraża konkluzja prefacji („Dlatego z Aniołami, Archaniołami i wszystkimi Świętymi głosimy Twoją chwałę, razem z nimi wołając” – w tym lub w zbliżonym brzmieniu) a także łaciński tekst pierwszego wspomnienia świętych w Kanonie rzymskim communicantes et memoriam venerantes („pozostając w jedności i wspominając”). W liturgii jesteśmy w jedności z Maryją, Aniołami oraz Świętymi i mamy nadzieję znaleźć się kiedyś w pełnej wspólnocie z nimi, ale nie koncentrujemy się na nich samych. Nawet gdy obchodzimy w roku liturgicznym ich uroczystości, święta i wspomnienia, wysławiamy przede wszystkim dzieła Boże zdziałane w nich i przez nich. Nic nie stoi natomiast na przeszkodzie, by po zakończonej liturgii zwrócić się z wezwaniem także do tych, z którymi w liturgii byliśmy skupieni na Bogu i Jego paschalnym dziele.

4. Ponadto powstaje problem praktyczny: w jednej parafii odmawiamy tę modlitwę, a w drugiej nie. Albo w tej samej parafii jest ksiądz X, który ją odmawia podczas każdej celebracji, a po nim odprawia ksiądz Y, który tej modlitwy nie odmawia: nie dlatego, że ją deprecjonuje, tylko chce być wierny księgom liturgicznym i nie dodaje w trakcie liturgii mszalnej innych modlitw, które sugeruje mu osobista pobożność albo postulaty określonej grupy wiernych.

5. Włączanie do liturgii mszalnej dodatkowych modlitw tworzy wrażenie, jakby sama Msza święta była jakoś niepełna, niewystarczająca i potrzebowała uzupełnienia czy to przez modlitwę, czy to przez jakiś inny pobożny akt. Choć od kilku dziesięcioleci sprawujemy Mszę w bezpośrednio zrozumiałym języku, to wciąż jesteśmy w drodze do rozumienia Mszy świętej i jej znaczenia.

6. W tym kontekście ks. Zachara, liturgista, stawia kilka istotnych pytań: „Czy wprowadzając na końcu Mszy modlitwę do św. Michała Archanioła, pamiętamy, że to przede wszystkim paschalne misterium Chrystusa obecne w Eucharystii jest naszym ratunkiem i naszym zabezpieczeniem przed zakusami diabła? Rzecz nie w tym, by negować szczególną misję Archanioła Michała w opiece nad Kościołem, bo to sam Bóg wyznacza obowiązki aniołom i ludziom (por. kolekta ze święta Archaniołów Michała, Gabriela i Rafała), ale w tym, by nie tworzyć wrażenia, że Eucharystia bez modlitwy do św. Michała ma niepełną wartość. Czy dodając modlitwy do Maryi lub innych świętych, pamiętamy, że to przede wszystkim sam Chrystus paschalny na wiele sposobów realnie obecny w Eucharystii oręduje za nami u Ojca (Rz 8,34), i czy wystarczająco akcentujemy to w głoszeniu słowa Bożego i w katechezie liturgicznej”?

7. Praktycznym rozwiązaniem w tej sytuacji jest więc to, aby tam gdzie jest taki zwyczaj, odmawiać modlitwę do św. Michała Archanioła po błogosławieństwie (z miejsca przewodniczenia) albo po rozesłaniu wiernych, na podobnej zasadzie jak inne nabożeństwa (na stopniach ołtarza lub w innym, wyznaczonym do tego miejscu).

8. Prosimy o ujednolicenie tekstu modlitwy, tłumaczonej w przeszłości różnorako z języka łacińskiego:

Święty Michale Archaniele, wspomagaj nas w walce,
a przeciw niegodziwości i zasadzkom złego ducha
bądź naszą obroną.
Oby go Bóg pogromić raczył, pokornie o to prosimy,
a Ty, Wodzu niebieskich zastępów,
szatana i inne duchy złe,
które na zgubę dusz ludzkich po tym świecie krążą,
mocą Bożą strąć do piekła. Amen.

Źródło tekstu modlitwy: Rytuał Rzymski. Egzorcyzmy i inne modlitwy błagalne.
Diecezjalna Komisja Liturgiczna

diecezja.waw.pl / ks