Praca musi być pasją? Socjolog przestrzega przed takim myśleniem

Rzucić korpo i wyjechać w Bieszczady, żeby tam założyć klimatyczny slowhotel ze slowfoodem. Albo po prostu – zrezygnować z pracy, która nie daje satysfakcji, i wreszcie zająć się tym, o czym zawsze skrycie się marzyło. Kto nie miewa takich myśli?

Pewnie każdy ma też znajomego, który nie poprzestał na marzeniach i rzucił pracę, nieraz dobrze płatną, wygodną i prestiżową, żeby zająć się na przykład pisaniem książek albo stolarstwem (Na marginesie – znajomy informatyk zapisał się niedawno na kurs stolarstwa i okazało się, że prawie wszyscy kursanci to informatycy. Jeszcze ciekawsze jest to, że ponoć na robieniu mebli wychodzą finansowo nie gorzej niż na programowaniu). Myślenie o pracy jako sposobie na realizację pasji jest jeszcze częstsze wśród osób, które dopiero wkraczają na ścieżkę zawodową. Doradcy zawodowi też zaczynają rozmowy z klientami od pytania o pasje i na tej podstawie wytyczają ścieżkę wykształcenia i kariery.

Amerykańska socjolog z Uniwersytetu Michigan Erin A. Cech odkryła, że ponad 75% jej rodaków mających wyższe wykształcenie uważa, że możliwość realizowania się w pracy powinna być ważnym czynnikiem przy wyborze zajęcia. A aż 67% respondentów wyżej ceni pracę, która daje poczucie sensu, od takiej, która jest stabilna, dobrze płatna i zapewnia równowagę między życiem zawodowym a prywatnym.

Czy to źle, jeśli praca sprawia radość? Oczywiście, że nie! Ale problem zaczyna się wtedy, kiedy samorealizacja staje się najważniejsza – ważniejsza na przykład od zarobków czy nawet życia osobistego. To „kapitalistyczna pułapka”, w którą – zdaniem Erin Cech – wpada dzisiaj wiele osób. Napisała na ten temat książkę The Trouble with Passion. How Searching for Fulfillment at Work Fosters Inequality (Problemy z pasją. Jak poszukiwanie spełnienia w pracy sprzyja nierówności). Publikacja ukazała się w listopadzie 2021 r. i doczekała się wielu omówień, komentarzy i wywiadów w mediach w USA i na świecie.

Miło jest robić to, co się lubi. Ale każda praca bywa czasem mozolna, nudna i rozczarowująca. Założenie, że zarabianie pieniędzy musi dawać również poczucie spełnienia, skazuje często ludzi na frustrację. Może się to skończyć problemami finansowymi i nieraz – paradoksalnie – podjęciem zajęcia znacznie poniżej aspiracji i możliwości.

Jeśli młody człowiek u progu kariery zawodowej albo wypalony pracownik postanowi „podążać za marzeniami”, ale napotka trudności na tej drodze, jego dalsze losy w znacznej mierze będą zależały od jego statusu materialnego i społecznego. Jeśli jest zamożny i może liczyć na wsparcie otoczenia, jakoś sobie poradzi. Największymi ofiarami dogmatu o pracy-pasji są osoby z wyższym wykształceniem pochodzące z najbiedniejszych rodzin. Erin Cech policzyła, że są one dwa razy bardziej narażone na to, że skończą w niskopłatnej i niestabilnej pracy niż ich koledzy z klasy średniej i wyższej.

Znalezienie wymarzonego zajęcia to nie koniec kłopotów. Autorka książki The Trouble with Passion zauważa, że pracownik, który ma poczucie spełnienia, jest bardziej skłonny do zaakceptowania niższej pensji, nadgodzin, złych warunków i innych obiektywnie niekorzystnych dla niego okoliczności. Szefowie lubią tych, którzy kochają swoją pracę – ale nie zawsze kierują się właściwymi pobudkami.

„Stanowiska menadżerskie w firmach nie zostały stworzone po to, żeby pomagać pracownikom w rozwijaniu projektów samorealizacji. Ich celem jest wspieranie interesów akcjonariuszy” – zauważa przytomnie Erin Cech. Jeśli ludzie stawiają pracę w centrum życia i liczą na to, że zapewni ona sens ich egzystencji, przekazują kontrolę nad istotną częścią swojej tożsamości pracodawcom, których cele często rozmijają się z ich celami. Co można na to poradzić? Powinniśmy się definiować nie tyle przez pracę, co przez to, co robimy poza pracą – rodzinę, hobby, życie społeczne itp. „Podążaj za swoją pasją, jeśli musisz. Ale także znajdź takie miejsca poza pracą, w których zakotwiczysz swoją tożsamość” – radzi Cech.