Ubóstwo Polaków pogłębia się. Nowe dane GUS dają powody do niepokoju

W 2020 r. GUS odnotował wzrost odsetka skrajnie ubogich Polaków z ok. 4% osób w 2019 r. do ok. 5%. Jednocześnie wyraźnie spadł poziom wydatków gospodarstw domowych. Wartość wskaźnika zasięgu ubóstwa relatywnego spadła do ok. 12% (o ok. 1 p. proc.), a wskaźnik ubóstwa ustawowego pozostał na poziomie ok. 9%. Spójrzmy jak szczegółowo kształtuje się dane opisujące ubóstwo Polaków:

Pogorszenie się sytuacji materialnej dużej części gospodarstw domowych i wzrost ubóstwa skrajnego w naszym kraju wiąże się z zamrożeniem wielu gałęzi gospodarki. Proces ten przybrał na sile w odpowiedzi na rozwój pandemii COVID-19.

Wyższy niż w 2019 r. poziom ubóstwa skrajnego dotyczy większości analizowanych grup społecznych. Poziom i tempo zmian są jednak zróżnicowane. Zróżnicowanie to zależy m.in. od aktywności ekonomicznej członków gospodarstwa domowego oraz ich statusu na rynku pracy. To z kolei uzależnione jest m.in. od wieku i poziomu wykształcenia osób tworzących gospodarstwo domowe.

Zasięg ubóstwa wyraźnie różni się w zależności od przeważającego źródła utrzymania gospodarstwa domowego. W 2020 r. szczególnie narażone na ubóstwo skrajne były gospodarstwa domowe rolników oraz gospodarstwa utrzymujące się głównie z tzw. źródeł niezarobkowych (świadczeń społecznych innych niż emerytury i renty). W obu powyższych grupach problem ten dotyka prawie 14% osób z tych gospodarstw. Wyższy od przeciętnego poziom ubóstwa skrajnego wystąpił także w gospodarstwach domowych rencistów (ok. 8%).

Ubóstwo skrajne dotyka przede wszystkim gospodarstwa domowe osób mających niski poziom wykształcenia. Stopa ubóstwa wśród gospodarstw, w których głowa rodziny posiadała wykształcenie co najwyżej gimnazjalne, jest ponad dwukrotnie wyższa od przeciętnej i wynosi ok. 12%. Wyższy od przeciętnej jest również odsetek ubogich w gospodarstwach osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym (ok. 8% osób).

Do grupy gospodarstw domowych o relatywnie wysokiej stopie ubóstwa skrajnego należały także gospodarstwa, gdzie przynajmniej jeden z członków posiada orzeczenie o niepełnosprawności. Stopa ubóstwa skrajnego dla takich gospodarstw wynosi 7,5%.

Wyższą od średniej stopą ubóstwa skrajnego charakteryzowały się w 2020 r. także gospodarstwa domowe z osobami poniżej 18 roku życia. Dotyczyło to przede wszystkim gospodarstw domowych z co najmniej trójką dzieci (prawie 9% osób ubogich), ale także gospodarstw domowych z dwojgiem dzieci (6,5% osób ubogich). Ogólna stopa ubóstwa skrajnego wśród osób do 18 roku życia wyniosła w 2020 r. ok. 6%.

Chciałbym, aby Światowy Dzień Ubogich, który celebrujemy już po raz piąty, mógł zakorzenić się jeszcze głębiej w naszych Kościołach lokalnych. Nie możemy czekać, aż ubodzy zapukają do naszych drzwi. Pilnie potrzeba, abyśmy dotarli do nich w ich domach, w szpitalach i w domach opieki. Na ulicach i w ciemnych zaułkach, gdzie czasem się ukrywają, w schroniskach i w centrach przyjęć – napisał papież Franciszek w orędziu na obchodzony w tym roku 14 listopada Światowy Dzień Ubogich.