Eucharystyczne Q&A na Boże Ciało. O skarbie naszej wiary powinniśmy wiedzieć wszystko

1Kiedy Ciało i Krew Chrystusa przestają być już Ciałem i Krwią?

Wtedy, gdy przestają mieć materialną postać chleba i wina. Czyli właściwie chwilę po spożyciu. To dość ważne – także w kontekście sporów związanych z pandemią o to, czy Pan Jezus w Komunii „zaraża” czy nie – że realna i substancjalna obecność Chrystusa w Eucharystii do ostatniej chwili jej trwania wiąże się wedle nauczania Kościoła z fizyczną formą materii sakramentu. Czyli kiedy Chleb Eucharystyczny traci formę i właściwości chleba, a Krew wina, przestajemy też mówić o realnej i substancjalnej obecności Pana Jezusa. Nie znaczy to jednak, że On – po przyjęciu Komunii – nie jest w nas nadal obecny.

2Co się dzieje, kiedy ksiądz upuści Ciało Pańskie lub rozleje Krew?

W obu przypadkach należy starannie zebrać/wytrzeć najmniejsze drobinki (fachowo nazywa się je partykułami). Upuszczoną hostię kapłan spożywa lub odkłada do niewielkiego naczynka wypełnionego wodą, które powinno stać przy tabernakulum. Tam, w wodzie, konsekrowana hostia ulega rozpuszczeniu. Wraz z rozpuszczeniem się przestaje być Ciałem Pańskim.

Bielizna liturgiczna, którą posłużono się do wytarcia rozlanej Krwi Pańskiej powinna zostać najpierw namoczona w wodzie bez detergentów, a następnie tę wodę powinno się wylać z czcią w miejsce, którego nikt nie podepcze. Tak zresztą powinno się postępować przy każdym praniu bielizny liturgicznej. Kiedyś starannie tego przestrzegano.

Co ciekawe, w Kościele prawosławnym, jeśli kapłanowi zdarzy się rozlać Krew Pańską, to na jakiś czas odsuwa się go od sprawowania liturgii. Nie tyle „za karę”, co dla „uspokojenia”. W jednej z konferencji biskup Jerzy Pańkowski porównał rozlanie Krwi Pańskiej przez kapłana do poronienia dziecka przez kobietę.

3Czy każdy ksiądz musi codziennie odprawić mszę?

Nie. Przepisy kościelne zawarte w Kodeksie prawa kanonicznego mówią, że „kapłani powinni często odprawiać, a zaleca się usilnie codzienne odprawianie”, niemniej formalnie ksiądz nie ma obowiązku odprawić codziennie mszy. Nawet w niedzielę. Wtedy – jak wszyscy wierni – również powinien w niej uczestniczyć, ale obowiązku odprawienia nie ma.

4Czy ksiądz może odprawić mszę sam dla siebie?

De facto nigdy nie odprawia jej sam dla siebie. Sprawowanie Eucharystii zawsze jest czynnością Chrystusa i całego Kościoła, a kapłan sprawujący Eucharystię wypełnia w ten sposób swoje główne zadanie. Niemniej „bez słusznej i uzasadnionej przyczyny” (jak to ujmuje Kodeks) ksiądz nie powinien odprawiać mszy bez udziału w niej choćby jednego wiernego.

5Od jakiego wieku można udzielać dzieciom Komunii św.?

Chodzi nie tyle o wiek, co o ich zdolność rozumienia, czym jest Eucharystia. Minimalnym warunkiem dopuszczenia do Komunii jest zdolność dziecka do odróżnienia Ciała Chrystusa od zwykłego chleba i (co za tym idzie) przyjęcia Najświętszego Sakramentu z należnym szacunkiem. Stąd możliwość dopuszczenia do tzw. wczesnej (lub „wcześniejszej") Komunii św. – tzn. przed osiągnięciem wieku określonego przez Konferencję Episkopatu danego kraju.

6Czy ksiądz może odmówić komuś udzielenia Komunii św.?

Tak, o ile ma pewność, że ten ktoś jest nieochrzczony, ekskomunikowany lub trwa z uporem w jawnym grzechu ciężkim. W praktyce jest to bardzo trudne do stwierdzenia w momencie, gdy ten ktoś podchodzi właśnie do Komunii, więc takie sytuacje zdarzają się niezmiernie rzadko.

7Czy Komunię można przyjmować tylko raz dziennie?

Nie. Ktoś, kto już raz przyjął danego dnia Komunię, może przyjąć ją raz jeszcze, ale jedynie podczas mszy świętej, w której uczestniczy. Także umierający może przyjąć Komunię po raz drugi danego dnia – także poza mszą – jako wiatyk.

8Ile trwa post eucharystyczny i czy jest obowiązkowy?

Post eucharystyczny według obecnie obowiązujących przepisów trwa godzinę (przed przyjęciem Komunii, nie przed rozpoczęciem mszy) i polega na powstrzymaniu się od spożywania pokarmów i napojów, poza wodą i lekami. Nie obowiązuje osób w podeszłym wieku, chorych i opiekujących się nimi, a także księdza odprawiającego w danym dniu kolejną (ale nie pierwszą tego dnia) mszę. Dla pozostałych jest obowiązkowy i co do zasady nie ma możliwości dyspensowania od niego.

9Czy do sprawowania mszy potrzebne jest jakieś specjalne wino? Czy musi być białe?

Nie. Co do wina używanego do mszy istnieją tylko dwa wymogi: 1) Ma to być wino naturalne z owocu winnego (z winogron); 2) Ma być niezepsute. Może być białe albo czerwone, słodkie albo wytrwane. To obojętne. Również zawartość alkoholu nie jest ściśle określona (byle nie było to wino „wzmacniane”, jak na przykład porto). Najczęściej używa się wina białego ze względów praktycznych (mniej brudzi tzw. bieliznę liturgiczną). Zaleca się, by wino mszalne nabywać od dostawców, którzy posiadają atest wydany przez odpowiednie władze kościelne, a to celem zyskania pewności, że nabyte wino jest rzeczywiście naturalnym winem gronowym.

10A chleb?

Do sprawowania Eucharystii używa się wyłącznie chleba czysto pszennego. Powinien być świeżo upieczony, aby uniknąć niebezpieczeństwa zepsucia. W tradycji łacińskiej jest to zawsze chleb przaśny („niewyrośnięty” jak żydowska maca, z której „wyewoluował” nasz opłatek – choć była to długa droga).

11A naczynia liturgiczne muszą być pozłacane?

Naczynia liturgiczne powinny być wykonane z metali szlachetnych lub innych materiałów uważanych za szlachetne. Jeśli wykonane są z materiału ulegającego korozji lub mniej szlachetnego niż złoto, powinny być – co do zasady – przynajmniej pozłocone wewnątrz.

12Czy ksiądz może konsekrować chleb i wino poza mszą świętą lub jedną postać bez drugiej?

Teoretycznie tak, ale nawet w ostatecznej konieczności nie należy tego robić. Kodeks prawa kanonicznego stwierdza wręcz, że „nie godzi się” tak robić.

13Czy Najświętszy Sakrament wolno przechowywać poza tabernakulum?

Nie. A samo tabernakulum powinno być wykonane z materiału nieprzezroczystego, trwałego, trudnego do uszkodzenia i przytwierdzone na stałe (do ściany lub podłogi) tak, aby nie dało się go łatwo usunąć, przewrócić i tak dalej. Obowiązkiem proboszcza parafii lub rektora danego kościoła jest zadbać o to, by klucz do tabernakulum był jak najstaranniej strzeżony.