Czy można zmienić nazwisko? A imię?

Wbrew pozorom zmiana imienia albo nazwiska nie jest przedsięwzięciem skomplikowanym ani kosztownym. Jest tylko jedno „ale” – trzeba mieć ważny powód. Jeśli ktoś nosi nazwisko Cymbał albo imię Jakób, nie powinien mieć z tym żadnych problemów.

Mart(yn)a

Dziennikarka Marta Eliza Wojciechowska kilka miesięcy temu zamieściła na swoim Facebooku zdjęcie nowego dowodu osobistego i ogłosiła, że zmieniła imię. Od dziecka nazywano ją Martyną, chociaż w dokumentach była Martą. Miała dość tłumaczenia tych zawiłości, więc postanowiła oficjalnie zmienić się w Martynę Wojciechowską.

Nie wszyscy o tym wiedzą, ale jeden z najbardziej znanych współczesnych błogosławionych, ksiądz Jerzy Popiełuszko, nie zawsze nosił to imię. Rodzice dali mu na chrzcie imię Alfons. Do dzisiaj rodzeństwo wspomina go jako Alka, a nie Jerzego. Jednak sam Alfons źle znosił niewybredne żarty ze swojego imienia i zmienił je, kiedy był w seminarium. Pewnym paradoksem historii jest to, że po latach swoje dane zmienili również jego mordercy. Kiedy w latach 90. i na początku XXI wieku skończyli odbywanie kary za zabójstwo, zmienili nazwiska i imiona.

Na zmianę nazwiska zdecydował się również prezenter telewizyjny Tomasz Kamel (obecnie Kammel). W wywiadach tłumaczył, że jedno „m” było wynikiem urzędniczej pomyłki, bo cała jego rodzina ma w nazwisku dwa. Żartował, że nie planuje jednak przy każdym nowym projekcie dodawać kolejnej litery do nazwiska.

Po żonie… lub po mężu

Prawie połowa narodu zmienia nazwisko raz w życiu – przy okazji ślubu. Przypomnijmy: każde z małżonków może po ślubie pozostać przy swoim nazwisku, przyjąć nazwisko męża/żony albo dodać je do swojego (w dowolnej kolejności – jako pierwsze albo jako drugie). Tak, mężczyzna również może zmienić nazwisko! Najczęściej decydują się na ten krok panowie, którzy mają nazwiska ośmieszające lub wulgarne (Cymbał, Bylejaki) albo budzące negatywne skojarzenia (np. Hitler, Stalin).

W Polsce najczęściej kobiety zmieniają nazwiska na mężowskie albo dodają je do panieńskich, decydując się na nazwiska dwuczłonowe. Decyzję w tej sprawie podejmują narzeczeni podczas przedślubnej wizyty w urzędzie – po prostu wpisują odpowiednie dane do urzędowych druków.

Ośmieszające, niepolskie

W innych sytuacjach zmiana nazwiska jest niewiele trudniejsza. Wystarczy złożyć wniosek do kierownika urzędu stanu cywilnego, odpowiednio go uzasadnić i uiścić opłatę skarbową w wysokości 37 zł. Czy to jednak znaczy, że każdy może zmienić swoje dane osobowe? Nie, trzeba mieć ku temu ważny powód. Ustawa o zmianie imienia i nazwiska wymienia przykładowe przyczyny:

• obecne imię lub nazwisko jest ośmieszające, wulgarne albo nielicujące z godnością człowieka,
• wnioskodawca chce zmienić imię lub nazwisko na faktycznie używane,
• nazwisko ma niepolskie brzmienie albo ma formę imienia,
• imię lub nazwisko zostało zmienione bezprawnie.

Ta lista nie wyczerpuje jednak wszystkich możliwości. Zgodę na zmianę nazwiska dostały w Polsce np. osoby, które uzasadniły to chęcią odcięcia się od biologicznych rodziców, którzy wywarli traumatyzujący wpływ na ich życie.

Byle nie Mickiewicz

Można zmienić jedno imię albo oba. Można też przestawić kolejność imion (np. z Katarzyna Maria może stać się Marią Katarzyną). Nie można zmienić nazwiska na Mickiewicz, Radziwiłł czy Szopen, czyli na nazwiska – jak mówi ustawa – „wsławione w historii albo kulturze”.

Jeśli oboje rodzice zmieniają nazwisko, automatycznie zmieniają je również ich małoletnie dzieci. Jeśli któreś z nich ukończyło już 13. rok życia, potrzebna będzie jego zgoda. Jeśli ktoś chce zmienić jednocześnie imię i nazwisko, wystarczy jeden wniosek.

Sodoma Gomora

Pewno każdy zna kogoś, kto przez całe życie męczy się z imieniem, które zostało zapisane błędnie albo niezgodnie z życzeniem rodziców, np. Heromin zamiast Hieronim, Marzenna zamiast Marzena albo nawet Sodoma Gomora zamiast Terpsychora. Zdarza się też, że zaaferowany świeżo upieczony ojciec podaje w urzędzie inne imię niż to, które ustalił z żoną.

Okazuje się, że takie osoby dźwigają swój ciężar całkiem niepotrzebnie, bo od wielu lat w Polsce obowiązuje przepis, że przez pół roku od sporządzenia aktu urodzenia można zmienić imię dziecka bez podawania powodu.

Co napisać we wniosku?

We wszystkich innych przypadkach wniosek o zmianę imienia lub nazwiska powinien zawierać:

• dane osoby, której zmiana dotyczy: imię (imiona), nazwisko oraz nazwisko rodowe, numer PESEL
• wskazanie kierownika urzędu stanu cywilnego, który sporządził akt urodzenia wnioskodawcy,
• imię i nazwisko, na jakie ma nastąpić zmiana,
• wskazanie miejsca sporządzenia aktu urodzenia małoletnich dzieci, jeżeli zmiana imienia lub nazwiska dotyczy tych aktów,
• adres do korespondencji wnioskodawcy,
• uzasadnienie,
• oświadczenie wnioskodawcy, że w tej samej sprawie nie złożył wcześniej wniosku do innego kierownika urzędu stanu cywilnego lub nie została wydana już decyzja odmowna.

Tylko raz

Ten ostatni punkt wynika z tego, że na zmianę nazwiska albo imienia można się zdecydować tylko raz w życiu. Starać się też można tylko raz. Jeśli otrzymamy odpowiedź odmowną, możemy się odwołać do wojewody, a jeśli on również nam odmówi – do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Nie możemy natomiast próbować szczęścia w innym urzędzie stanu cywilnego licząc na to, że gdzie indziej potraktują nas z większym zrozumieniem.

Jeśli dostaniemy pozytywną odpowiedź z urzędu, nie musimy już więcej nic robić w tej sprawie. Decyzja jest natychmiast wykonywana. Pozostaje tylko wyrobienie nowych dokumentów – nie tylko dowodu osobistego, ale również paszportu i zaświadczeń o uzyskaniu różnych uprawnień, takich jak prawo jazdy, karta pływacka albo karta wędkarska. Trzeba też pamiętać, żeby zgłosić zmianę danych pracodawcy, ubezpieczycielowi i firmom, z których usług korzystamy, np. bankowi i operatorowi telefonii komórkowej. Jak widać, z tym jest znacznie więcej zamieszania niż z samą urzędową zmianą danych.

Ważna uwaga! Po zmianie nazwiska albo imienia pozostajemy tą sama osobą. Chociaż teraz nazywamy się inaczej, zachowujemy swój stan posiadania, wykształcenie i uprawnienia, ale również ewentualne długi i wyroki sądowe.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska.

Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego

Czytaj także:
Jan, Maria i Vasselina, czyli drugie imiona Polaków

Czytaj także:
Nowy ranking najpopularniejszych imion w Polsce. Madlen czy Maria?

Czytaj także:
Janusz i Grażyna czy Piotr i Anna? Najpopularniejsze imiona w Polsce