Harriet Tubman. Kobieta, która przywracała godność

Pierwsi niewolnicy z Afryki przybyli do amerykańskiego stanu Wirginia w XVII wieku. Od tego momentu wielkie plantacje, zwłaszcza na południu Stanów Zjednoczonych, utrzymywały ogromną produkcję bawełny dzięki niewolniczej pracy milionów ludzi. Harriet Tubman należała do nielicznych, którym udało się uciec.

Rok 1820, bliżej nieokreślony dzień. Stan Maryland, niedaleko stolicy USA, Waszyngtonu. Rozlega się pierwszy krzyk maleńkiej Araminty Ross, córki czarnoskórych niewolników. Plantacja bawełny nigdy nie będzie dla dziewczynki miejscem zabaw, radości i beztroski. Do dorosłości powiedzie ją drogą ponadludzkiego wysiłku, cierpienia i codziennej walki o przetrwanie.

Pocieszenie w Słowie Bożym

Araminta nieustannie doświadcza przemocy fizycznej i psychicznej. Jako sześciolatka musi opiekować się niemowlęciem pewnej kobiety. Gdy noworodek zapłacze w środku nocy, Araminta przypłaca to biczami od bezwzględnej zwierzchniczki.

W miarę dorastania nastoletnia już dziewczyna ima się najcięższych prac fizycznych: orze pole, transportuje plony na rozległych posiadłościach południa. Jedynie w Słowie Bożym odnajduje pocieszenie, sens. I chociaż jest analfabetką, żyje katolicką doktryną przekazywaną od małego przez matkę.

Starotestamentowa opowieść o Mojżeszu kierującym naród wybrany do Ziemi Obiecanej na zawsze naznaczy tę młodą kobietę. Już wkrótce zbuntuje się przeciwko dramatycznemu i niesprawiedliwemu losowi.

Zanim to jednak nastąpi – notabene, doświadczona już przez los Araminta – otrzymuje od nadzorcy plantacji potężny cios w głowę. Głęboki uraz czaszki powoduje przykre następstwa, z którymi kobieta zmaga się do końca życia.

W tym czasie zaczyna mieć wizje i przekazywać złożoną ideę Boga. Jest przekonana, że Pan przemówił bezpośrednio do jej duszy, a objawienia dały siłę i odwagę, by wkrótce uczynić ją bohaterką swego ludu. Około 1844 roku Araminta zmienia imię na nazwisko swojej matki – Harriet. Wkrótce przyjmuje po mężu nazwisko Tubman.

Cztery lata później, gdy Harriet Tubman zbliża się do trzydziestych urodzin, jej ciało jest już znacznie wyniszczone niewolniczą pracą. Postanawia uciec.

Harriet Tubman. “Mojżesz” plantacji niewolników

Mimo trudności udaje jej się opuścić plantację i dotrzeć do swojej własnej Ziemi Obiecanej. Jej ucieczka kończy się sukcesem dzięki pomocy zwolenników zniesienia niewolnictwa. Wśród abolicjonistów znajduje się wielu Kwakrów, członków chrześcijańskiej wspólnoty propagującej pacyfizm, równość wszystkich istot ludzkich oraz wartość osobistego kontaktu wierzącego z Bogiem.

Uciekinierka przedostaje się do Pensylwanii, korzystając z Kolei Podziemnej (ang. Underground Railroad), umownego szlaku ucieczki zbiegłych niewolników. W praktyce jest to sieć dróg, organizacji i osób umożliwiających Murzynom podróż z niewolniczych stanów południa na północ Ameryki. Harriet osiedla się w Filadelfii, zdobywa pracę i oszczędza każdy cent. Wszystko po to, by wyzwolić rodzinę i przyjaciół z katorżniczej pracy.

Przy wsparciu abolicjonistów kobieta 19 razy powraca na południe kraju. Pomaga w ucieczce z plantacji nie tylko swoim najbliższym, lecz także wielu obcym niewolnikom. W 1850 roku Kongres USA uchwala zaostrzenie przepisów o zbiegłych niewolnikach, więc działalność odważnej Tubman to wręcz igranie z ogniem. W międzyczasie kobieta zostaje zdradzona i upokorzona przez męża (który żeni się ponownie pod nieobecność Harriet). Niełatwo jest pełnić funkcję „Mojżesza swego ludu” z nadciągającą wojną oraz zawodem miłosnym w tle.

Przewodniczka niewolników

W 1861 r. wybucha wojna secesyjna. Konfederaci walczą o uznanie swojej suwerenności na południu, północ broni jedności Unii i zniesienia niewolnictwa. Harriet – sanitariuszka ratuje setki rannych w punktach medycznych. Jako pierwsza kobieta kieruje zbrojną wyprawą w czasie wojny (nalot na Combahee Ferry), w której wyzwala ponad 700 niewolników.

W 1863 roku, wraz z setkami tysięcy wyzwolonych, świętuje Proklamację Emancypacji i zniesienie niewolnictwa w niektórych stanach USA. Dopiero 13. poprawka do konstytucji Stanów Zjednoczonych zakazuje niewolnictwa w całym kraju, a niemal 4 mln Afroamerykanów uznanych zostaje za obywateli USA. Ustawodawstwo tylko formalnie znosi niewolnictwo, w praktyce – rozpoczyna się długi okres rasizmu i segregacji rasowej.

Ikona odwagi i walki o wolność

Harriet zmaga się z uprzedzeniami rasowymi, biedą, brakiem jakiejkolwiek rekompensaty ze strony państwa. Godne warunki życia zapewniają jej wdzięczni za uratowanie bliscy. Kobieta nadal angażuje się w starania o wolność i równość obywateli, dołącza też do ruchu sufrażystek. Wychodzi powtórnie za mąż i adoptuje córkę. Jako że przez większość życia cierpi z powodu chronicznych migren, decyduje się na operację głowy. Podobno jedynym znieczuleniem Harriet podczas zabiegu jest zagryzanie kuli, na wzór żołnierzy wojny secesyjnej. Takie historie można by zapewne mnożyć bez końca.

Śmierć Harriet Tubman 10 marca 1913 roku wstrząsnęła całym krajem. Bohaterka została pochowana z wojskowymi honorami na Cmentarzu Fort Hill w Auburn. Pozostaje ikoną odwagi i walki o wolność.

Czytaj także:
„Wyrywanie się z niewoli to codzienna decyzja”. Świadectwo Piotra Zalewskiego

Czytaj także:
Św. Bakhita. Niewolnica, która przeszła przez piekło i duchowo pozostała wolna