Dlaczego w Wielką Sobotę jest sucho w kościelnych kropielnicach?

Wstyd, żeby takie zaniedbanie przy dorocznym święcie! Nic podobnego! Wody nie ma i być nie może. Tłumaczymy, dlaczego.

Zawsze znajdzie się ktoś, kto w Niedzielę Palmową chce poświęcić palmę po mszy, bo się spóźnił. Na próżno tłumaczyć, że się nie da, bo święcenie palm to część obrzędu liturgicznego nieodłącznie wpisanego w Eucharystię i poza tym obrzędem nie ma najmniejszego sensu.

Podobnie w Wielką Sobotę przy okazji tłumnie praktykowanej „święconki” zawsze jakaś pobożna dusza wcześniej czy później zwróci księdzu lub zakrystiance uwagę, że nie ma się czym przeżegnać wchodząc do kościoła, bo w kropielnicach sucho. Niezmordowanie odpowiadam: I tak ma być. Zdumienie, niedowierzanie, nuta oburzenia. Już spieszę z wyjaśnieniami.

To najprostsze i najbardziej przemawiające do wyobraźni tłumaczenie. Wieczór wcześniej, niosąc Najświętszy Sakrament do tradycyjnego Grobu Pańskiego śpiewamy w przepięknej pieśni: „Odszedł Pasterz od nas, Zdroje Wody Żywej, Zbawca, Źródło łaski, miłości prawdziwej”. Pan Jezus leży w grobie, a On jest źródłem łaski, której znakiem jest woda święcona, więc mamy dzień „posuchy”.

Puste kropielnice wołające o wodę, wołają o zmartwychwstanie i nas mają nakłonić do tego samego.

W czasie Świąt Paschalnych następuje wymiana materii sakramentalnej. W Wielką Środę wieczorem, po ostatniej mszy kapłan poszedł do tabernakulum i spożył cały przechowywany w nim Najświętszy Sakrament. Gdy rozpoczyna się Msza Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek, tabernakulum jest otwarte i puste. Dopiero podczas tej mszy rozpoczynającej Triduum konsekruje się nowy Chleb Eucharystyczny.

W ten sam środowy wieczór (lub inny, jeśli Msza Krzyżma odprawiana jest w innym terminie niż wielkoczwartkowy poranek) spala się oleje krzyżma i chorych. Nowe pobłogosławi biskup w katedrze i stamtąd trafią szybko do wszystkich parafii.

Na tej samej zasadzie znika także woda chrzcielna i woda święcona. Jej błogosławieństwo nastąpi dopiero w sobotnią noc podczas Wigilii Paschalnej. To piękny znak tego, że przez Paschę Chrystusa wszystko zostaje w nas odnowione. To z Paschy Pana Kościół i sakramenty w nim sprawowane czerpią życie i moc.

To zasadne pytanie. Podobnie należałoby spytać, co to za woda święcona, którą ministranci za słynne „co łaska” rozprowadzają przy drzwiach kościoła, zbierając swoje wakacyjne wyjazdy, tudzież inne zbożne przedsięwzięcia?

Odpowiedź szczera i prosta: otóż mamy tu do czynienia z pewnym liturgicznym anachronizmem. Zwyczaj święcenia pokarmów (i zdecydowanie późniejszy – rozprowadzania wody święconej) pochodzą sprzed reformy liturgicznej, kiedy to wszystkie celebracje Triduum Paschalnego (jak i wszystkie msze w ciągu roku) odbywały się wyłącznie rano. A to z przyczyny postu eucharystycznego, który obowiązywał od północy poprzedzającej celebrację.

Zatem Wigilię Paschalną (której dziś nie wolno zacząć przed zapadnięciem sobotniego zmierzchu) kapłan sprawował „po cichu” w wielkosobotni poranek. Podczas niej błogosławił wodę, a następnie „jeszcze ciepłą” święcił wielkanocne pokarmy. Ponieważ jednak Wielka Sobota to dzień spoczynku Chrystusa w grobie, więc najważniejsza celebracja Zmartwychwstania pozostawała zazwyczaj niezauważona, a akcent kładziono na niedzielną rezurekcję (stąd tak huczna jej oprawa).

Nadeszła reforma, Wigilia Paschalna wróciła na właściwe miejsce, a pokarmy trzeba święcić, bo jak ludziom wytłumaczyć, że teraz nic z tego, bo nie ma wody? Wszak „tradycja, rzecz święta!”.

Zachowuje się więc „zeszłoroczną” wodę święconą na Wielką Sobotę i święci nią pokarmy, antycypując niejako błogosławieństwo „nowej”, które nastąpi w nocy. Można by co prawda ograniczyć się do samego błogosławienia pokarmów, ale – bądźmy szczerzy – kto uwierzyłby w poświęcenie „święconki” bez pokropienia wodą? I tak pragmatyka po raz kolejny wygrała z liturgiką. Na szczęście nie takie rzeczy Kościół już przetrwał, prawda?