Eksperyment grupy zapaleńców, czyli przewodnik dla bezdomnych

“Gdzie” to niezwykła publikacja przygotowana przez warszawską Wspólnotę Sant’Egidio.

„Spotkajmy ubogich, spójrzmy im w oczy, wysłuchajmy ich” – nakłania papież Franciszek. Jeśli przełamiemy się, by porozmawiać z bezdomnymi napotkanymi na ulicy, mamy szansę spojrzeć na świat z zupełnie nowej perspektywy. Najpewniej poznamy też bardzo konkretne problemy, w których rozwiązaniu chcielibyśmy pomóc.

Często jednak czujemy wówczas zupełną bezradność – szczególnie bolesną, gdy na przykład przy siedemnastostopniowym mrozie nie potrafimy doradzić, gdzie można przenocować. W takich sytuacjach niezastąpionym wsparciem może okazać się przewodnik „Gdzie” przygotowany przez warszawską Wspólnotę Sant’Egidio.

Publikacja miała swoją „premierę” podczas Święta Ubogich, które odbyło się 25 czerwca w Świątyni Opatrzności Bożej – została rozdana zebranym tam potrzebującym. Pozostałe egzemplarze trafią do rąk bezdomnych przy okazji odbywających się kilka razy w tygodniu ich spotkań z członkami Wspólnoty Sant’Egidio.

Książka, nazwana we wstępie „eksperymentem grupy zapaleńców”, zawiera przede wszystkim przejrzystą bazę adresową miejsc, w których można zjeść, przenocować, nieodpłatnie skorzystać z pomocy lekarza (uwzględniono przychodnie przyjmujące za darmo osoby nieubezpieczone) i prawnika czy też umyć się. Co uderzające, w tej ostatniej sekcji znajdują się tylko trzy punkty: łaźnia w ośrodku charytatywnym „Tylko z Darów Miłosierdzia”, Pralnia Patronat i łaźnia u Sióstr Miłosierdzia Bożego.

Być może twórcy przewodnika, mimo wielkiego zaangażowania, przeoczyli jakąś placówkę tego typu (dlatego proszą o zgłaszanie wszelkich braków pod adresem santegidio.waw@gmail.com, co pomoże w udoskonaleniu kolejnej edycji), sami bezdomni przyznają jednak, że w Warszawie wyraźnie odczuwalny jest deficyt punktów pomocowych, w których można się umyć.

W przewodniku znalazły się także działy: „Jak wyrobić dowód i gdzie szukać pracy”, „Jak ubiegać się o zasiłek lub emeryturę”, „Gdzie szukać pomocy będąc imigrantem”, zawierające przystępnie napisane instrukcje. Przy tworzeniu tych porad konsultowano się z bezdomnymi, którym zdarzyło się korzystać z pomocy danego typu.

Przewodnik „Gdzie” został od początku do końca opracowany na zasadzie wolontariatu przez osoby zaangażowane w działania warszawskiej gałęzi Wspólnoty Sant’Egidio. Za skonstruowanie go od strony merytorycznej odpowiadała grupa osób, w której znaleźli się między innymi ludzie zawodowo związani z dziedzinami omówionymi w przewodniku: lekarz, psycholog, prawnik, osoba zajmująca się pomocą uchodźcom i obcokrajowcom.

Od strony graficznej książka nie ustępuje niczym publikacjom funkcjonującym na rynku komercyjnym. Pozwala to poczuć, jak pozytywna i budująca jest sytuacja, w której bezdomni otrzymują pełnowartościowy, dobrej jakości produkt, a nie coś, czego po prostu nikt inny nie chciał.

Pomyślano przy tym o takim doborze formatu i papieru, który sprawi, że książka będzie poręczna i lekka, tak by bez trudu stale mogła być noszona w torbie czy plecaku. Dotychczasowy nakład przewodnika to 500 egzemplarzy – na druk takiej ilości pozwoliły środki finansowe przekazane przez związanego ze wspólnotą ofiarodawcę.

Można postawić pytanie, po co właściwie tworzyć taki przewodnik, skoro dane na temat ośrodków pomocy można znaleźć w internecie. Pierwsza odpowiedź nasuwa się sama: dostęp bezdomnych do sieci internetowej jest mocno utrudniony. Po drugie, jak wiadomo, nie wszystko, co znajduje się w internecie, jest wiarygodne i aktualne, a informacje o pomocy dla osób ubogich są rozproszone w różnych zakamarkach wirtualnych przestworzy. W przewodniku „Gdzie” podano zaś komplet sprawdzonych danych. Reakcje bezdomnych, którzy już otrzymali publikację, potwierdzają, że była ona potrzebna.

Brak zestawu informacji, do którego można by szybko sięgnąć, doskwierał także członkom wspólnoty. Dodatkowo mobilizował przykład Sant’Egidio w Rzymie (tam właśnie wspólnota powstała w 1968 roku, założona przez Andreę Riccardiego). Przewodnik pod tytułem „Dove”, co po włosku znaczy „Gdzie”, doczekał się tam już 26. edycji – co roku wydawany jest w zaktualizowanej wersji.

Analogiczne przewodniki przygotowane przez Sant’Egidio funkcjonują również w innych miastach Włoch: Genui, Neapolu, Mediolanie, Padwie, a także m.in. w Hiszpanii (Barcelona, Madryt) i Argentynie (Buenos Aires). – To właśnie wielkie aglomeracje przyciągają potrzebujących, mających nadzieję na znalezienie pracy i łatwiejsze otrzymanie pomocy. Początkowo nie jest jednak łatwo się w nich odnaleźć, a to może skutkować nawarstwieniem kolejnych problemów – tłumaczy Magdalena Wolnik, odpowiedzialna za warszawską Wspólnotę Sant’Egidio.

Choć przewodnik skierowany jest przede wszystkim do osób bezdomnych, budzi także zainteresowanie tych, którzy pragną przynajmniej w minimalnym stopniu im pomóc, służąc radą. – Warto po niego sięgnąć, jeżeli ktoś nie chce mijać obojętnie bezdomnych i zastanawia się, co im zaproponować – mówi Magdalena Wolnik. Liczba papierowych egzemplarzy jest wprawdzie ograniczona, można jednak skorzystać z elektronicznej wersji przewodnika dostępnej na stronie Wspólnoty Sant’Egidio.